Dziś – 6 lutego – obchodzony jest Samisk Dag, to dobra okazja na to, by zastanowić się, co wiemy o mniejszości Samów, kim są, czym się zajmują….
Samowie to tak zwana rdzenna ludność z północy. Mieszkają zarówno w Norwegii, Szwecji, Finlandii i Rosji. Mają swoją kulturę, własny język i muzykę.
Samowie czy Lapończycy?
Za pewne jeszcze w dzieciństwie słyszeliście o zimnym kraju zwanym Laponią (tam wg. podań mieszka św. Mikołaj)
Określenie Laponia może odnosić się do wielu rzeczy – jednym z nich jest kraina geograficzna (czerwony obszar na mapce), a drugim region administracyjny w Finlandii. Laponia nie jest niezależnym państwem jak niektórym się wydaje, choć w pewien sposób jest to kraina autonomiczna, choć znajduje się na terytorium innych krajów. Ludność tam zamieszkująca nazywana była kiedyś Lapończykami. Obecnie nie używa się tej nazwy – mieszkańcy Północy to po prostu Samowie.
Urfolk?
W Wikipedii znajdziemy określenie, że Samowie to urfolk czyli ludność rdzenna. Zanim powstały państwa ludzie żyli w małych grupach lub plemionach. Ci którzy najdłużej żyją na danym terenie nazywani są ludnością rdzenną. Samowie żyją na obszarze Laponii od 11 tysięcy lat!
Dawniej Samowie byli koczownikami (nomader). Mieszkali w szałasach zwanych lavvo, tropiki lavvo robili ze skór zwierząt. Byli mysliwymi i rybakami, zajmowali się hodowlą reniferów.
Jak czytamy – w pewnym momencie na terenie dzisiejszej Norwegii pojawiły się plemiona ludzi z Europy. Osiedlali się najpierw na wybrzeżach , potem coraz dalej wgłąb lądu i na północ. Tak trafili na tereny zamieszkałe przez Samów. Norwegowie budowali miasta, organizowali swoją społeczność, mając królów i armię. Samowie dalej prowadzili koczowniczy styl życia, tak jak dawniej, z dala od norweskiej cywilizacji.
W czasie ekspansji Norwegów na północ kraju. Samowie zmuszeni byli do przeniesienia się dalej na połnocne lądy. Władze Norwegii zmuszały ich do porzucenia własnej religii i przejścia na chrześcijaństwo. Władza chciała, by Samowie byli jak inni. Był moment, gdy na rozkaz władz zabierano Samom dzieci i umieszczano je w szkołach z internatem by stali się tacy jak “normalni” Norwegowie. Mówienie w języku Samów było zakazane.
Samowie przez lata uważani byli za ludzi drugiej kategorii, głupszych, gorszych. Mieli ograniczone prawa, nie mogli kupować ziemi ani pracować na wyższych stanowiskach. W szkole uważani byli za głupców.
Zmiana
6 lutego 1917 roku szwedzcy i norwescy Samowie spotkali się na wielkim zjeździe by rozpocząć współpracę i jednocząć się wpłynąć na tę niesprawiedliwą sytuację. Od tego czasu 6 lutego obchodzone jest Święto Narodowe Samów w czterech krajach.
Król w końcu przeprosił za lata prześladowań. W szkołach dzieci rozpoczęły lekcje w języku Samów, Samowie mają teraz też swoje radio , telewizję, gazety i książki. Niestety z powodu wieloletnich prześladowań ponad połowa Samów nie zna rdzennego języka.
Kultura Samów
Samowie mają swoją flagę. Okrąg jest symbolem Słońca i Księżyca, niebieski pas to symbol nieba, a zielony pas symbolizuje naturę. Te kolory obecne są też w ich strojach ludowych, które nazywają się ‘koft’.
Języki Samów
Języki Samów to grupa jedenastu różnych języków.
Najwięcej ludzi posługuje się północną odmianą języka. Używają jej Saamowie z terenów Norwegii, Szwecji i Finlandii. Południowa odmiana jest rzadko używana w życiu codziennym. Odmiana lule jest bardziej popularna i wiele dzieci uczy się jej w szkole.
Joikowanie
To specjalny styl śpiewania Samów. Posłuchajcie:
I tu w wersji współczesnej:
Jeśli chcecie posłuchać o języku Samów po norwesku polecamy podcasty Lær norsk nå z pełną transkrypcją :
Lihku beivviin!
Źródło: prezentacja Ola 2019, Belsole.pl, MojaNorwegia.pl , Lær norsk nå